Rouwen is: weer leren leven.
Je kunt het verwerken van een scheiding, denk ik, deels vergelijken met de verwerking van een overlijden.
Alhoewel er op een aantal punten grote verschillen zijn. Zoals bijvoobeeld:
- Je kinderen komen door een overlijden niet in een loyaliteitsconflict terecht.
- Bij een overlijden verlies je over het algemeen niet je schoonfamilie en sta je er financieel meestal ook beter voor.
- Bij een overlijden wordt er niet naar jou gekeken als zijnde iemand waar wel wat mis mee moet zijn, want anders was haar man toch niet weggelopen.
Maar er zijn ook overeenkomsten. Je staat er plotseling alleen voor. Je verdriet kan onpeilbaar zijn. Je verliest de toekomst zoals je die bewust of onbewust voor ogen had.
Je hele leven staat op zijn kop en zal nooit meer hetzelfde worden. Je zult vrienden verliezen omdat zij niet goed om kunnen gaan met een alleenstaande.
Een overlijden gaat, net als een scheiding, vaak ook gepaard met een grote schok, zelfs al komt het niet totaal onverwacht, het kan toch zijn dat je er niet op voorbereid bent.
Vaak wordt bij een scheiding niet onderkend dat je rouwt om het verlies van je man, je huwelijk, het leven zoals je dat kende. Hij is toch niet dood,
je bent toch kwaad op hem, dus hoe kun je dan rouwen?
Men begrijpt het niet en dat doet pijn. Je denkt misschien daardoor dat je gevoelens van rouw niet normaal zijn. Toch hoort een rouwproces bij het einde van je huwelijk.
Je sluit een deel van je leven -onvrijwillig- af, je verliest je man precies zoals bij een overlijden. En ook al is hij niet dood, voor jou is hij wel overleden als echtgenoot.
Waarom moeten we rouwen bij het einde van ons huwelijk?
Wij mensen leven niet alleen. Wanneer wij ons leven alleen zouden leven, totaal onafhankelijk van anderen, dan zou het verlies van een van onze medemensen,
zoals het verlies van onze echtgenoot, ons niets doen. Maar we zijn sociale wezens. Het zit in onze genen om sterke banden aan te gaan met andere mensen.
We voelen ons meestal beter in gezelschap dan alleen. We verlangen naar liefde en vriendschap die hopelijk onze leven lang zal duren. Als het goed is hebben wij ook het
verlangen om anderen te beschermen en te helpen.
De banden die hieruit ontstaan helpen ons wanneer wij het nodig hebben. Samen staan we sterker. De prijs die we hiervoor betalen is de pijn die we voelen bij het verlies
van iemand waar we aan gehecht zijn. We zijn afhankelijk van anderen, anderen zijn belangrijk voor ons, daarom nemen zij een speciale plaats in in ons hart. Ze worden
als het ware een deel van onszelf. Als we hen kwijtraken kunnen we hen daarom ook maar niet zomaar vergeten en/of vervangen.
Wanneer we iemand verliezen waar we van hebben gehouden voelt het alsof een we een deel van onszelf kwijt zijn. Het is alsof we een wond hebben op de plaats waar de
ander aan ons zat vastgegroeid. Deze wond moet helen. Door te rouwen zorgt onze geest ervoor dat onze wond geneest.
Het rouwproces zorgt ervoor dat we langzamerhand het verlies gaan accepteren. We gaan accepteren dat onze echtgenoot geen deel meer uitmaakt van ons leven. Toch zal er
ook na onze rouwperiode nog steeds verdriet zijn om wat we verloren hebben, dat verdriet zal een deel van ons worden. Maar het zal ons leven niet meer zo beheersen als
in het begin. We hebben ermee leren leven.
Rouw om het einde van je huwelijk raakt je in alle onderdelen van je leven, in heel je wezen. Er zitten verstandelijke, lichamelijke, emotionele, geestelijke en sociale aspecten aan je rouw.
Verstandelijk:
Een scheiding brengt je in verwarring. Je huwelijk beheerst soms heel je denken, er is niets anders belangrijk. Soms ontken je je verlies. Je blijft hopen dat hij zijn
vergissing in zal zien en weer terug zal komen bij je.
Lichamelijk:
Je lichaam rouwt mee, het kan zijn dat je slecht slaapt, je kunt je eetlust verliezen en in korte tijd veel gewicht kwijtraken. Het kan zijn dat je voortdurend een
bepaalde vorm van pijn in je hoofd of in je buik voelt. Je bent continu gespannen. Je concentratievermogen staat op een nul punt. Meldt deze klachten aan je huisarts,
in veel gevallen zal zij je kunnen helpen. Gun jezelf die 'luxe'.
Emotioneel: 
Je kunt last krijgen van schuldgevoelens, woede, verdriet, onzekerheid en angst.
Geestelijk:
Waarom gebeurt dit? Wat heb ik gedaan om dit te verdienen.
Is het mijn schuld?
Is het de schuld van mijn opvoeding?
Is het de schuld van zijn opvoeding?
Is dit een onderdeel van het plan van mijn leven, heeft een hogere macht dit zo bedoeld?
En zo ja, waarom moet ik dit meemaken, wat is de reden voor dit lijden, deze pijn?
Sociaal:
Je gedrag verandert, je gedraagt je anders naar anderen toe. Het kan zijn dat je je gedurende een periode wilt afsluiten. Je bent bang om jezelf te geven
aan een ander omdat je bang bent voor weer een afwijzing. Misschien gedraag je je daardoor agressief naar anderen. Misschien wordt je bang om ook andere relaties
te verliezen en klamp je je juist aan hen vast.
Elizabeth Kübler-Ross heeft veel onderzoek verricht naar hoe mensen rouwen. uit haar onderzoek kwam naar voren dat er verschillende fases
te onderkennen zijn in deen rouw proces.
De fases die door bij rouwverwerking onderkend worden zijn:
Ontkenning
Ontkenning gebruik je als afweermechanisme. Door te ontkennen dat je man je wil verlaten, bescherm je jezelf.
Deze fase zorgt ervoor dat de waarheid in kleine stukjes tot je doordringt en je het niet allemaal in een keer hoeft te behappen.
Je kunt het niet in een keer tot je doorlaten dringen, dat zou misschien te veel voor je zijn. Het voelt allemaal heel onwerkelijk, bizar.
Dit gebeurt niet in een leven als het jouwe. Je wilt en kunt gewoon niet geloven dat dit gebeurt. Je voelt je verdoofd.
Woede
Je protesteert tegen de scheiding. Je ervaart hierbij veel woede, je WILT het gewoon niet. Dit MAG niet gebeuren. Je bent niet van plan om
te aanvaarden dat dit gebeurt. Wie denkt hij wel dat hij is, ik zal hem eens een lesje leren!
Ook woede is een afweermechanisme tegen verdriet. Woede is voor sommigen makkelijker te hanteren dan verdriet.
Onderhandelen
Je merkt dat het niet helpt om te protesteren, dat ondanks het feit dat jij dit niet wilt, het toch gebeurt. Dan kan het zijn dat je een andere weg probeert te bewandelen.
Je probeert je man over te halen, om nog een keer.... en wat als ik nu beloof dat....
Misschien probeer je het via een ander, je denkt als zijn vader, zus, broer, goede vriend nu eens met hem praat, dan zal hij wel gaan inzien dat hij verkeerd bezig is.
Je probeert misschien op zijn schuldgevoel te werken, door het verdriet van de kinderen te laten zien.
Depressie
Je weet nu dat het echt zo is. Hij heeft je verlaten en is een nieuw leven begonnen zonder jou. Je weet nu dat je protest niet geholpen heeft en dat je onderhandelingspogingen niets uithalen.
Het kan zijn dat je daardoor in een vorm van depressie terecht komt. Je voelt je machteloos, het heeft allemaal geen zin, het gebeurt toch zoals en omdat hij dat wil.
Je trekt je misschien terug en vermijdt alle contact met iedereen. Je sluit je op in jezelf.
Wanneer je merkt dat je niet zelf uit deze fase kunt komen, of wanneer het allemaal te erg voor je wordt, moet je nu echt deskundige hulp in gaan roepen.
Ook al denk je nu dat niets of niemand je kan helpen, dat niemand je verdriet erkent of begrijpt, dat is niet zo. Praat er over, bijvoorbeeld met je huisarts of maak
een afspraak met een psycholoog of deskundige op het gebied van rouwverwerking.
Probeer een lotgenoot te vinden, het zal je goed doen om te horen dat je niet de enige bent die dit overkomt en dat anderen net zo machteloos zijn als jij, dat het
ook hen niet gelukt is om hun man op andere gedachten te brengen. Maar je zult ook horen van iemand die al verder in dit proces is dat dit gevoel op den duur voorbij gaat,
dat het beter zal worden, ook al wil je dat nu absoluut nog niet geloven.
Aanvaarding
Je weet nu dat de scheiding niet te vermijden en onherroepelijk is. Hij komt niet meer bij je terug, ook niet door een wonder of wanneer zijn nieuwe relatie stuk zou lopen.
Je weet misschien ook dat je hem niet meer terug zou willen. Er is teveel gebeurd, teveel beschadigd. Je weet dat je niet deze man meer wilt die je deze pijn en verdriet aangedaan heeft,
die zo tegen je kon liegen, die alleen aan zichzelf dacht. Dat zou nooit meer goed kunnen komen.
Je weet ook dat je in staat bent om zelf je leven op te bouwen. Je ontdekt dat je over een groot herstellend vermogen beschikt. Dat het je lukt om alleen te leven of dat je
weet dat je op termijn klaar zult zijn voor een nieuwe relatie. En alhoewel de pijn, het verdriet en de woede nog niet weg zijn, weet je dat je de eerste stappen gezet
hebt naar het vervolg van je leven. Je gaat je richten op de vraag wat je met de rest van je leven wilt.
Het kan zijn dat je al deze fases doorloopt, in een willekeurige, jouw eigen, volgorde.
Het kan zijn dat sommige fases wat minder intensief voor je zijn en het kan zijn dat je sommige fases overslaat.
Het kan zijn dat wanneer je in de fase van aanvaardig bent je ineens overvallen wordt door gevoelens uit de woede of ontkenningsfase.
Het kan zijn dat wanneer je nog helemaal aan het begin staat, je ineens weet en kunt aanvaarden dat het voorbij is.
Een gouden regel in het rouwproces is proberen ruimte te geven aan je gevoelens zoals en zolang ze zich voordoen. Jij bepaalt de voortgang en alleen jij weet of je aan een volgende stap toebent.
Ook de Amerikaanse psychiater W. Worden heeft onderzoek gedaan naar rouwen. Hij onderkent vier rouwtaken die een rouwende moet uitvoeren.
Taak 1: Het aanvaarden van het verlies
Taak 2: Het voelen van de pijn die het gevolg is van het verlies
Taak 3: Het aanpassen aan een leven en een situatie waar de overleden dierbare geen deel meer van uitmaakt
Taak 4: De overledene emotioneel een plek geven en verder leven zonder de overledene
Taak 1 - Het aanvaarden van de realiteit van het verlies
De realiteit van de scheiding dringt geleidelijk tot je door. Je weet dat hij niet meer terugkomt, maar je beseft het op een ander niveau nog niet.
In de regel vraagt deze taak bij een niet verwachte scheiding meer tijd.
Een aspect van de aanvaarding is het innerlijk weten dat hereniging niet meer zal gebeuren. Zolang je ontkent dat je man bij je weggaat, of het niet wilt
weten en zolang je hoopt op een hereniging, heb je geen reden om te rouwen en kom je dus ook niet verder in het proces.
Je taak hier is het gaan beseffen van de onomkeerbaarheid, dit is nodig om de pijn van het gemis te kunnen voelen.
Taak 2 - Het doorleven van de pijn en het verdriet
Volgens Worden is het noodzakelijk om de pijn te voelen en er niet voor weg te lopen. ‘Het is onmogelijk om iemand te verliezen van wie je veel hebt gehouden en geen pijn te voelen.’
Je gaat nu de leegte voelen en kunt overspoeld worden door intens verdriet om het grote gemis. Het gemis doet zoveel pijn. Je voelt de leegte om je heen, geen man
meer om samen boodschappen te doen, om samen op vakantie mee te gaan. Gevoelens van ontwrichting en reddeloosheid kunnen je op de gekste momenten overspoelen.
Je kunt je afvragen of het leven nog wel zin heeft voor jou nu hij er geen rol meer in speelt. Je vraagt je af of de pijn ooit over zal gaan. Of je ooit kunt leren leven in een wereld zonder je man.
Hoe kom je hier doorheen, hoe voer je deze rouwtaak uit?
Helaas is de enige manier om dit te verwerken en recht doorheen te gaan, dwars door de pijn te gaan. Dat wil zeggen je moet de pijn in alle hevigheid voelen.
Je kunt proberen er niet aan te denken, het weg te duwen. Druk bezig te zijn met andere dingen die je rondom je scheiding moet regelen. Je kunt het verlies minimaliseren,
je kunt denken, ach zoveel deden we nu ook niet meer samen, echt missen doe ik hem niet. Je kunt je teveel te concentreren op het verdriet van je kinderen of andere familieleden.
Allemaal redenen, smoezen, uitvluchten om geen aandacht geven aan je eigen verdriet, manieren om te proberen de pijn te ontlopen. Het kan zijn dat je dit gedurende een bepaalde tijd doet
of probeert. Je wilt gewoon de pijn niet voelen.
Rouw uitstellen
Het kan zijn dat je deze rouwtaak uit moet stellen omdat je nu al je aandacht nodig hebt om de boedelverdeling niet in je nadeel uit te laten vallen.
Toch is het een noodzakelijk onderdeel van het rouwproces. Op een of ander moment, vroeg of laat, zul je de pijn moeten voelen, er dwars doorheen moeten gaan. Laat de pijn toe,
voel de pijn, voel de leegte. Wanneer deze taak te moeilijk en pijnlijk voor je is om alleen te volbrengen, vraag dan om hulp.
Hoe voelt het?
Je kunt de rouw voelen doordat je tijdelijke en hevige pijnscheuten ervaart. Je gaat door dagen, uren van hevige angst en psychologische pijn. Je mist je man op die
momenten ineens verschrikkelijk en kunt soms niet ophouden met huilen.
Deze pijnmomenten kunnen zich in het begin van het rouwproces vaak voordoen. Bijvoorbeeld elke avond wanneer je weer alleen naar bed moet. Of elke maaltijd die je
kookt waar hij niet van zal eten. Of wanneer je ineens een stuk achtergebleven was vindt dat hij vergeten is mee te nemen naar zijn nieuwe huis.
Na verloop van tijd komen deze scherpe en diepe pijnmomenten minder vaak voor. Hoeveel tijd je daarvoor moet rekenen is voor iedereen weer anders.
Het kan gebeuren dat je denkt dat je deze taak volbracht hebt en dat dan ineens het verdriet en het gemis zich in alle hevigheid weer voordoet. Dat kan gebeuren door een
songtekst die je hoort op de radio, of je ziet iemand die je aan je man doet denken. Je komt op een plaats waar jullie samen goede herinneringen aan hebben.
Of door een opmerking die iemand terloops plaatst.
Boosheid en agressie
Je kunt een ontzettende boosheid gaan ervaren in deze fase. Je kunt kwaad zijn op alles en iedereen, of juist alleen op je man. Deze boosheid kan zo sterk zijn
dat het op echte haat gaat lijken, je wilt over lijken gaan. Je kunt ook agressief gaan reageren naar mensen die nog wel samen zijn.
De reden voor al deze boosheid, agressie en haat is de pijn die je ervaart. Het is normale menselijke reactie om op deze pijn te reageren met kwaadheid. Het kan zijn dat
je omgeving schrikt van deze reactie van je, ze zijn het niet gewend van je. Weet dat het erbij hoort en weer overgaat. Op jouw tijd, wanneer jij er klaar voor bent.
Schuldgevoel
Je kunt ook last krijgen van schuldgevoelens, ook dat is een gevolg van de pijn die je ervaart. In een huwelijk is er altijd wel iets wat je achteraf een schuldgevoel kan geven.
De perfecte relatie bestaat namelijk alleen in sprookjes. We zijn allemaal mensen en iedereen maakt fouten.
Je kunt gaan denken "Had ik hem maar meer aandacht, liefde, vrijheid enz. enz. gegeven". Het is goed om daarover na te denken, om je huwelijk te analyseren.
Om te zien wat je fout gedaan hebt, wat je beter had kunnen doen, hoe je wel had moeten reageren. Daar kun je van leren. Maar gebruik het nooit om jezelf de schuld te
geven van het mislukken van je huwelijk. En geef jezelf zeker niet de schuld wanneer je man je bedrogen heeft met iemand anders, er is niets wat dat rechtvaardigd.
In mijn ogen mislukt een huwelijk doordat een van de twee partners zich er niet meer voor in wil zetten en niet doordat een van de twee niet perfect is.
Taak 3 - Het aanpassen aan een nieuw leven waarin je man niet meer aanwezig is
Je moet je leren instellen op alle veranderingen die zich nu voordoen. Je moet leren leven zonder je man.
Het kan wel maanden duren voor je je realiseert wat het betekent om nu alles allen te moeten doen. Je man had verschillende betekenissen en functies voor jou.
Misschien was hij degene die het initiatief nam om met vrienden op stap te gaan, misschien was hij degene die uitzocht welke schilder jullie zouden inhuren, of welke wasmachine er gekocht ging worden.
Hij was je sexuele partner, degene met wie je de onhebbelijkheden van je baas besprak, die de olie peilde in je auto. Je zult nieuwe vaardigheden moeten gaan leren.
Je moet op zoek gaan naar oplossingen voor problemen die je vroeger aan je man overliet.
Je zult ook merken dat de sociale omgeving anders reageert op een paar dan op een alleenstaande. Je bent nu een gescheiden vrouw en geen echtgenote van meer.
Het gaat hier dus niet alleen om veranderingen in het dagelijks leven maar ook om veranderingen in de wijze waarop de maatschappij naar jou en jij naar jezelf kijkt.
Deze aanpassingen kunnen ook weer voor veel emotionele momenten zorgen, ze kunnen je ook weer boos of verdrietig maken.
Taak 4 - Je stukgelopen huwelijk emotioneel een plaats geven en het oppakken van de draad van het leven
Het hoeft niet te betekenen dat je je man en je huwelijksjaren vergeet. Dat is na zoveel jaren huwelijk ook onmogelijk. Jullie hebben zoveel jaren samen gedeeld, zoveel belangrijke jaren.
Het betekent wel dat de intensiteit van de herinnering langzamerhand minder wordt. Langzamerhand, en dit kan wel jaren duren in sommige gevallen, krijg je weer belangstelling voor het gewone leven.
Stapje voor stapje leer je weer om van het leven te houden en te genieten. Heel voorzichtig kun je andere mensen weer aandacht en liefde geven en gaat niet meer al je aandacht naar
je verloren huwelijk en je man.
Op mijn blog schrijf ik regelmatig over alle zaken rondom een scheiding. Over de verwerking, maar ook over praktische zaken.
Klik hier om naar mijn blog te gaan.
Over het einde van een relatie en scheiden is veel geschreven.
Op deze pagina staan een aantal boeken, films en artikelen die je misschien kunnen helpen.
Lees verder
Deze website heb ik in eerste instantie gemaakt voor vrouwen die, net als ik, na een langdurig huwelijk opeens te maken kregen met een ongewenste echtscheiding.
Voor hen voor wie, totaal onverwacht, de bodem uit hun leven geslagen werd.
Hoewel deze site voornamelijk gericht is op vrouwen weet ik inmiddels vanuit de vele reacties die ik heb gekregen, dat deze site ook hulp biedt aan mannen in dezelfde situatie.
En ook vrouwen die een veel kortere relatie achter de rug hebben blijken veel aan deze site te hebben.
Uiteindelijk maakt het niet uit of je nu man, vrouw, jong of oud bent, je gaat allemaal min of meer hetzelfde proces door.
